Burnout: is jezelf verliezen

Stress op de werkvloer is beroepsziekte nummer 1. Meer dan een miljoen mensen loopt jaarlijks het risico op een burn-out en andere werkgerelateerde psychische ziektes. Dat kan duizend-en-een oorzaken hebben en zich manifesteren in even zoveel symptomen.

Een van de oorzaken waar weinig over wordt gesproken is rouw op de werkvloer. We krijgen er allemaal mee te maken, door het overlijden van een dierbare, een scheiding, verlies van werk of door een ziekte.

Tachtig procent  van de mensen die bij de huisarts komen, hebben klachten die met stress te maken hebben. Als je deze signalen niet op tijd serieus neemt, heb je kans volledig opgebrand te raken. Je energiehuishouding raakt uitgeput en je lijf ‘doet het niet meer’. Een van de oorzaken van burn-out is niet genomen rouw, verlies (uit het verleden) dat je hebt weggedrukt.  Andere oorzaken zijn niet doen wat je zo graag wél wilt doen en werk doen dat niet bij jou hoort. Het verlies van je passie is een verlies met grote impact.

Onderdrukte rouw als oorzaak voor burn-out

Als je een burn-out hebt, is je lijf letterlijk opgebrand. Je voelt je psychisch, lichamelijk en emotioneel totaal 'op'. Je hebt niet geluisterd naar eerdere signalen van je lichaam, naar je gevoelens, je gedachten, naar wat je hart je ingaf. En op een gegeven moment zegt je lijf ‘stop’. Dan ben je jezelf kwijtgeraakt. Met als gevolg langdurige uitval op je werk, onzekerheid over wat je zelf kunt en wilt, een verminderd zelfvertrouwen en de twijfels of je er nog ooit 'uit zult komen'. Je bent in je fundament geraakt. 

Wanneer wij aan klanten vragen wat ben je kwijtgeraakt met deze burnout dan is het antwoord: "Ik ben mezelf kwijtgeraakt".

Doorwerken of niet

Burn-out verschijnselen nemen toe in onze maatschappij. Kijk maar eens naar de verzuimcijfers in werkend Nederland. Veel verzuim heeft te maken met  stress, overbelasting en niet gezien of gehoord worden in het rouwproces. 

Een werkomgeving waar ruimte en begrip voor het verlies is, helaas is dit nog niet zo vanzelfsprekend. Vakbond CNV stelde onlangs op basis van een representatief onderzoek onder 1100 medewerkers, dat 1 op de 10 ondervraagde een dierbare heeft verloren en en burnout heeft gekregen door de combinatie rouw en werk. Bijna de helft kon na het verlies van een dierbare niet werken, een derde melde zich regelmatig kort ziek en 9 % kon een langere periode niet aan de slag. Een kwart van de ondervraagden zegt achteraf te snel weer aan het werk te zijn gegaan. 

Hoewel miljoenen mensen te maken krijgen met het verlies van een dierbare (en spreken we nog niet eens van alle andere verborgen verliezen) en dit dus  logischerwijs ook de werkvloer raakt, is er dus nog weinig geregeld.  

'Van hard werken gaat niemand dood'

Deze uitspraak ken je wellicht en er zit ook een kern van waarheid in. 

Uit onwetendheid of ongemak worden werknemers aangespoord om vooral de schouders eronder te zetten en zo snel mogelijk de draad van het leven weer op te pakken. Ook willen mensen vaak weer zelf snel aan het werk. 

Wij mensen zijn 'verliesmijders.' Als we geraakt worden door een verlies, is de eerste beweging ons vanbinnen om te draaien en te vertrekken. Weg van de pijn is een heel normale reactie, maar niet altijd effectief. We nemen vaak de binnenbocht en zeggen dan: "ik heb het een plek gegeven" of " het is zoals het is " en gaan niet werkelijk de rouw aan. Een andere manier hoe we ermee omgaan: is snel weer aan het werk of we beginnen aan iets nieuws. Lastig want rouw gaat vaak gepaard met vermoeidheid en concentratie problemen. Werk of iets nieuws doen vraagt ook concentratie en focus en kost ons ook energie. We ervaren de impact van verlies op verschillende levensgebieden (zie de verliescirkel) en hierdoor verliezen onze vitaliteit en veerkracht en noemen dit een burnout.

Rouw is zoeken naar een nieuw evenwicht

Het werk of de werkomgeving kan ook juist helend werken. Het dagritme, het contact met de collega's en het gevoel dat je er toe doet zijn belangrijke elementen in het rouwproces. Helaas is er geen spoorboekje hoe om te gaan met rouw. Ook een rouwprotocol op het werk voorziet hier niet in. Het blijft een zoektocht en het vinden van een balans tussen bezig zijn met het verlies en de aandacht op herstel. Rouw is zoeken naar een nieuw evenwicht en vraagt steeds weer een nieuwe afstemming. Volgens het Duale Procesmodel van Stroebe en Schut (1999) is een rouwproces een slingerbeweging, waarbij er afwisselend momenten van verlies en momenten van herstel zijn.

Rouwen is een slingerbeweging

Terwijl je tijd en ruimte nodig hebt om het verdriet te ervaren door het verlies, vraagt het leven tegelijkertijd ook om je aandacht. Het leven gaat namelijk gewoon door en daar heb je je toe te verhouden, of je dat nu wilt of niet. Je slingert als het ware telkens tussen  twee realiteiten. Het duale procesmodel beschrijft wat er gebeurt in een rouwproces. Het schrijft niet voor wat een rouwende zou moeten doen. Wat onder andere positief is aan dit model, is dat het erkent dat iemand zich even onttrekt aan de rouw door afleiding te zoeken. Onder voorbehoud dat de ontkenning niet extreem is of te lang duurt, kan het geen kwaad om je verdriet even te parkeren. Door te gaan werken bijvoorbeeld. Soms is het gewoon te pijnlijk om jezelf met het verlies te confronteren. Het verdriet mag op andere momenten er zijn. Dit is precies de zoektocht naar deze balans, die je als begeleider/ leidinggevende met de rouwende hebt te onderzoeken, zodat de werknemer rouw niet onderdrukt, zichzelf verliest en in een burnout terecht komt.