Wat vanzelfsprekend was, is soms niet meer. Voor velen onder ons betekent het zorgen voor een naaste met een psychische kwetsbaarheid dat we dagelijks geconfronteerd worden met een ander soort verlies: levend verlies. Het verlies van verwachtingen, het verlies van hoe dingen ooit waren, en het verlies van de vanzelfsprekende aanwezigheid van onze dierbare zoals we die kenden.

In onze maatschappij zijn we gewend om verlies te koppelen aan definitieve afscheid, maar levend verlies – dat pijnlijke proces waarin iets blijvend verandert terwijl de ander nog fysiek aanwezig is – krijgt nog weinig erkenning. Het is verlies dat onzichtbaar blijft voor de buitenwereld, en daarom verborgen is. Dit maakt het moeilijk om steun te vinden, want hoe kun je rouwen om iets dat nog steeds “dichtbij” lijkt?

Wat is Levend Verlies?

Levend verlies is het verdriet dat je ervaart wanneer je een geliefde in een veranderde vorm om je heen hebt. Misschien is je relatie veranderd, of...

Verlies gaat vaak over dingen die we duidelijk kunnen zien, zoals het verlies van een dierbare of een baan. Maar er is ook een soort verlies dat minder zichtbaar is, maar minstens zo ingrijpend: het verlies dat ontstaat door vroegkinderlijk trauma, zoals huiselijk geweld. Dit soort ervaringen laten diepe, onzichtbare wonden achter, die een leven lang kunnen doorwerken.

Wat is Verborgen Verlies?

Verborgen verlies gaat over alles wat je verliest door traumatische ervaringen, maar wat anderen misschien niet direct opmerken. Denk aan het verlies van een gevoel van veiligheid of het vertrouwen in mensen. Voor kinderen die opgroeien in een omgeving met huiselijk geweld, betekent dit vaak dat ze hun zorgeloze jeugd verliezen en al heel jong geconfronteerd worden met de harde realiteit van het leven. Dit soort verlies is niet altijd makkelijk te herkennen, maar de impact ervan is groot.

De langdurige impact van Vroegkinderlijk Trauma

Kinderen die op jonge leeftijd trauma meemaken, zoals...

17 december 2011

‘Ik heb pa gebeld, hij komt Pepper zometeen halen en gaat met haar naar de dierenarts’ zegt mijn man. ‘Oké’, zucht ik, ‘wat een gedoe, ik kan het er eigenlijk niet bij hebben’.

Ik ben boven en hijs mijn twee kleine jongetjes in mooie kleren. Mijn grote dochter van 7 is al gedoucht en mooi aangekleed. Zij is beneden en zit bij het mandje waar onze Jack Russel van 11 jaar in ligt. Dat het niet goed gaat met Pepper is duidelijk.

Ik maak me zorgen over Pepper. De timing is alleen totaal niet handig.

We bereiden ons voor op een etentje ter ere van het 40 jarige huwelijksjubileum van mijn ouders. Hoewel mijn moeder in juli overleden is, hebben we gezamenlijk besloten om in plaats van een feest een diner te geven om deze mijlpaal toch te vieren. Dit feest was zo belangrijk voor mijn moeder. Het is zo verdrietig dat ze er niet meer is. Een etentje leek gepast. Zeker nu mijn vader in het verpleeghuis woont en nooit meer thuis...

Moederdag. Het woord zingt rond in mijn hoofd. Enerzijds omdat ik bedacht had om daar een blog over te schrijven. Anderzijds omdat ik nadenk over hoe ik mij op dit moment verhoud tot Moederdag.

Ik herinner me de eerste Moederdag na het overlijden van mijn moeder. Op 11 juli 2011 is zij overleden. In mei 2012 was daar mijn eerste Moederdag zonder moeder.

Hoewel ze er al bijna een jaar niet meer was en ik een soort van gewend was geraakt aan haar afwezigheid, zag ik er tegenop. Het niet vieren was geen optie met 3 kinderen in de leeftijd van 3 tot 8 jaar. Het wel vieren zonder mijn eigen moeder voelde ook raar. Een bloemstuk op haar graf neerleggen vond ik stom.

Omdat mijn tante op 12 mei jarig is, belandde ik in 2012 toch bij de bloemist om een bos bloemen voor haar te kopen. Voorbereid op de vraag van de bloemist of dit bloemetje voor Moederdag was, blafte ik (voordat de arme man zijn mond open kon doen) dat deze bos bloemen absoluut niet voor Moederdag was. De boodschap was...

1. Kennis en Vaardigheden Uitbreiden

Zelfvertrouwen begint met kennis. Het voortdurend verdiepen en verbreden van je begrip van verlies- en rouwprocessen versterkt je zelfvertrouwen. Dit kan door middel van bijscholing, workshops, en het lezen van vakliteratuur. Een solide kennisbasis geeft je het vertrouwen om te navigeren door de complexiteit van verlies en om effectieve ondersteuning te bieden.

2. Reflectie en Supervisie

Reflectie op je eigen handelen en openstaan voor supervisie zijn essentieel. Het bespreken van casussen met collega's of een supervisor helpt om perspectieven te verbreden, twijfels te overwinnen en je aanpak te verfijnen. Of het nu in een supervisiegesprek is of met collega's tijdens de lunch, het delen van ervaringen kan ongelooflijk verlichtend werken. Deze praktijk bouwt niet alleen zelfvertrouwen op maar bevordert ook professionele groei.

3. Erken je Emotionele Reacties

Het erkennen van je eigen emotionele reacties op het werk met verlies en rouw...

Miriam en Henny te gast in de podcast van de Balanskliniek. Voor een gezond en vervuld leven is een goede balans in je leven essentieel. Maar hoe bewaak je die persoonlijke balans? Psychiater Bram Bakker gaat in De Balanskliniek in gesprek met bijzondere en inspirerende gasten om een antwoord te vinden op deze vraag

Wereldlichtjesdag

Afgelopen zondag was het de tweede zondag van december en dus Wereldlichtjesdag.

World Wide Candle Lighting is in 1997 ontstaan in Amerika, Het is opgericht door een organisatie genaamd ‘The Compassionate Friends’.

Wereldwijd komen op de tweede zondag in december mensen bij elkaar om op 19.00 (lokale tijd) kaarsen te branden om stil te staan bij alle overleden kinderen. Door de verschillende tijdzones in de wereld ontstaat hierdoor een golf van licht. Op deze manier wordt een lichtpuntje gecreëerd in de donkere dagen van de maand december. Juist omdat er op deze dag ruimte is om alle overleden kinderen gezamenlijk te eren en te herinneren. Samen is toch minder alleen.

In 2019 was ik zelf voor de eerste keer betrokken bij de organisatie van Wereldlichtjesdag in Rosmalen. Ik was ingestapt omdat een vriendin van mij, na het verlies van haar baby, het organiseren van Wereldlichtjesdag Rosmalen op zich had genomen. Dit had ze gedaan omdat deze...

Wat is dat toch met hulpverleners en de moeite met zelf hulp vragen?

De moeite om zichzelf centraal te zetten en goed voor zichzelf te zorgen?

Afgelopen week kwam ik er weer een aantal tegen. Van die fijne types die altijd in de weer zijn met en voor anderen. En die dat dan ook super goed kunnen en doen. Met alle liefde, met veel geduld en creativiteit. Ze zijn er. En hoe!

 En ik snap het ook. Die enorme focus op de ander; op degene die hulp of zorg nodig heeft. Daarnaast is 'anderen helpen' of 'zorgen voor de ander' iets waar zij goed in zijn en wat ook hun vak is.

 En toch. Steeds vaker zie ik dat de focus op de ander zo sterk en het beroep wat op hen gedaan wordt zo groot is, dat er weinig tijd en ruimte overblijft voor de hulpverlener zelf. Als er in de privésfeer dan ook veel gevraagd wordt, kan het zo zijn dat mensen altijd maar 'aan staan' en niet tot rust komen.

 Het effect daarvan kan zijn dat hulpverleners zichzelf beetje bij beetje verliezen...

Rouwexpert, rouwcoach, rouwcounselor of verlieskundige

What's in a name?

Waar het wat mij betreft over gaat, is dat je:

- veranderingen en het verlies wat daarmee gepaard gaat kunt (h)erkennen

- de impact van verlies durft te verkennen

- ruimte kunt geven aan emoties

- kunt ondersteunen in het creëren van een nieuw perspectief door onder andere samen betekenis te geven aan dat wat was en dat wat komt

Ik zelf pas de kennis die ik in 2017 op deed in de opleiding Verlieskunde Verborgen Verlies veelvuldig toe in mijn praktijk als supervisor, coach en (team)trainer. En hoewel de naam van de opleiding doet vermoeden dat de focus op verlies en rouw ligt, gaat het wat mij betreft nog meer over verbinding of juist het ontbreken van verbinding.

Als het bijvoorbeeld gaat om een team van hulpverleners of zorgprofessionals waarin de verbinding met elkaar ontbreekt, is het niet gek dat kwetsbaar opstellen of kritisch reflecteren op eigen gedrag en handelen te spannend wordt. Het...